İstanbul’un “yüzen evler”i…
Vakanüvis
Eski zamanlardaki az nüfus ve buna bağlı olarak ağır ilerleyen kentleşme, yerleşim ve mimaride çizgi dışı projelere de imkan veriyordu.
Geçmişte, mimari alanında bugün hayal dahi edilemeyecek kimi çalışmalar vardı. İstanbul’da bir periyot kıyılarda görülen “yüzen evler” de bu cümleden “underground” projelerdi.
İstanbul’da 1910’da doğan, birinci ve orta eğitimini Galatasaray Lisesi’nde tamamlayan Ahsen Necdet Yapanar, Hoş Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nden de muvaffakiyetle mezun olmuştu.
Bir müddet Monopol Genel Müdürlüğü İnşaat Dairesi’nde çalışan Yapanar, daha sonra hür mimarlığı tercih etmişti. İşte, bu farklı mesken tasarımı da Ahsen Necdet Yapanar’ın hür mimarlık periyodundaki tarz ve teknik arayışında ortaya çıkmıştı.
Denizin ortasında iki oda bir salon
Aslında dünyada örnekleri görülen fakat yalnızca bulunduğu ülkede dar bir etrafta bilinen deniz yüzeyindeki meskenler, teknelerin üzerine monte edilmekteydi. Ahsen Necdet Yapanar’ın dizaynları da takriben 25-30 metrekarelik bir yer üzerine oturtulmaktaydı. Yüzen mesken; yatak ve oturma odası ile küçük bir antre, mutfak, tuvalet ve üstte terastan ibaretti.
Üç yahut beş kişilik bir aileyi barındırabilecek genişlikte tasarlanmış olan konutlar, önündeki teraslarında dinlenip, denize girebilecek formda bir konseptle inşa edilmişlerdi. Büyük odanın içerisine iki yatak, bir dolap ve küçük bir masa sığdırılabiliyordu. Eski İstanbul kıyılarında, yaz aylarında denizden istifade edilmek üzere inşa edilmişlerdi. O periyot Yapanar’ın ticarî olarak tasarlayıp, imal ettiği yüzen konutlar Kadıköy ve civarında süratle yayılmaya başlamıştı. Fakat denizdeki meskenler bir mühlet sonra istekten düşmüştü.
70’lerde tekrar moda oldu
Modası geçti diye bakılan yüzen meskenler, 1970’lerin başlarında teşebbüsçü bir mimar tarafından yine üretilmeye başlanmıştı.
Mimar Melih Koray, Ahsen Necdet Yapanar’ın modelini daha da geliştirmişti. Yapanar’ın meskenin tamamını kaplayan alt yeri, Koray’ın dizaynında iki farklı teknenin birbirine bağlanmasıyla oluşan ve “katamaran” olarak tabir edilen deniz aracının üzerine oturtulmuştu.
İki tekne üzerinde tasarlanan yeni meskenler, mimarî açıdan daha çağdaş görünüyordu. Bu nedenle kulübe şekli yüzen konutlara nazaran daha tercih edilir olmuşlardı.
Kimisi yazlık, kimisi daima hayat alanı için kullanılmış olan yüzen meskenler İstanbul’un koylarında uzun mühlet varlıklarını sürdürmüşlerdi. Hatta birtakım bankalar müşterilerine çekilişle yüzen konut ikram ediyorlardı.
Ancak kirlilikten dolayı plajların kapatılması, kıyıya bağlama ve bakım meseleleri, gelişen teknolojiyle birlikte yat ve kotraların daha beğenilen hale gelmesi üzere sebeplerden ötürü vakit içerisinde kaybolup gittiler.
İlk çıktığında 800 liraya mal oldu
Eski yıllardaki bir gazetede, yüzen meskenler şu satırlarla tanıtılmıştı: “Takriben 25 metre murabbaı bir tekne üzerine, bir yatak ve oturma odası, mutfak, helâ ve önünde küçük terasdan ibaret olarak yapılan bu yüzen mesken, İstanbul kıyılarında banyo mevsiminde kullanılmak ve istifade edilmek üzere inşa edilmiştir.
Üç ve hattâ beş kişilik bir kümesi barındırabilecek bir genişlikte olan meskenin çatısı düz olduğundan burada güneşlenmek kabil olduğu üzere denize atlamak için bir trampleni de havidir. Üstüne şakulî bir demir merdivenle çıkılmaktadır.
Odasının tarafeyninde iki yatağı ve önünde bir elbise dolabı ile bir küçük kitap rafını havidir. Yaz mevsimini çeşitli kıyılarda geçirmek isteyen küçük takımlı aileler için şayanı tavsiye olan bu yüzen mesken 800 liraya mal olmuştur.”
– İnş. Müh. Muharrem Akpınar, “Yüzen Evler”, Şantiye Mecmuası, Aralık 2022
– Kudret Altınkeser, “İstanbul’un Unutulan Yüzen Evleri”, Yelkencinin Gazetesi
