Vakanüvis
Toplum hayatında, kamusal sistemde görünen, uygulanan birçok şey, alışkanlık tesiriyle çok eski vakitlerden bu yana öyleymiş üzere geliyor. Meğer hiç de uzak olmayan vakitlerde o denli tuhaf, kabul edilmesi güç toplumsal realiteler, kamusal dayatmalar vardı ki… Bunlardan birisi de her Kurban Bayramında vatandaşa bayramı zehir eden zorla kurban derisi toplama ceberrutluğuydu.
28 Şubat dedikleri…
Türkiye’de dindarların özgür tasarrufları sık sık müdahaleye bahis olsa da bunların içinde 28 Şubat zorbalıkları özel bir yere sahipti. Kamusal otoriteyi ellerinde bulunduranlar, merhum Necmettin Erbakan’ın liderliğindeki Refah Partisi’nin seçimlerde birinci parti çıkmasıyla birlikte, bu partinin önderliğinde Türkiye’nin şeriata hakikat gideceği palavrasını işlemeye başlamışlardı. Zira bu kesim, RP’nin şahsında beliren siyasi duruşun çıkarlarına muhalif olacağını biliyorlardı. Merhum Necmettin Erbakan’ın Ulusal Nizam Partisi ve Ulusal Selamet Partisi deneyimleri herkesçe en çok da bu siyasi hareketi durdurmaya çalışan bölümce güzel biliniyordu.
Bir küme siyasi, askeri ve sivil bürokrasi, yargı dünyası, iş âlemi ve medya birçok siyaset mühendisliği denemesine girişse de 28 Şubat’a giden yıllarda zorlama koalisyonlardan bir sonuç alamamıştı. Refah Partisi 1991 seçimlerinden itibaren istikrarlı bir formda büyümekteydi. “Müesses nizam” sonunda, Refah Partisi’nin kurduğu hükümetle tanışmıştı. RP-DYP Koalisyon Hükümeti işbaşı yapmıştı.
Askerî ve askerin güdümündeki “sivil” bürokrasi, 1990’ların ikinci yarısından itibaren ferdi özgürlükleri kısıtlama uğraşı içerisinde olmuştu. Merhum Turgut Özal’ın nispeten gevşetmeye çalıştığı kamu otoritesi baskısı, onun vefatının akabinde tekrar hortlamıştı. Refah Partisi’nin şahsında mütedeyyin kesitleri bunaltma siyasetleri bir devlet siyaseti haline gelmişti. Refah Hükümeti bu baskılara elinden geldiğince direnmeye çalışıyordu.
Kurban derileri THK’dan sorulurdu
Türkiye’de, bugün olduğu üzere geçmişte de halkın ibadetlerine düşkünlüğün doğal bir sonucu olarak çabucak her yıl çok sayıda kurbanlık kesiti gerçekleşmekteydi. Buradan ortaya çıkan kurban derisi ölçüsü ise elbette çok oluyordu ve birilerinin iştahını kabartıyordu.
Türk Hava Kurumu bu göz koyanların başında geliyordu. Uzun yıllar “uçak üretme” savı taşıyan fakat ortaya yanlışsız dürüst tek bir proje koyamayan, yalnızca bir avuç varlıklı ile yüksek bürokratın çocuklarına uçuş eğitimi verebilen Türk Hava Kurumu, devlet gücünü yanına alarak halktan zorla deri topluyordu. Uzun yıllar bu uygulama “sorunsuz” devam etmişti. Hatta THK, milyonlarca orta öğretim öğrencisine dayattığı zarflarla “zorla fitre ve zekât” da toplardı.
Özal periyodu özgürlük alanlarının genişlemesiyle dindar çevrelerin kurdukları dernek ve vakıfların sayısı artmış; bunlar, öğrencilere burs sağlama imkânları oluşturmuşlardı. O denli ki bazen yarım kalan bir İmam Hatip Lisesi’nin inşaatı bir kurban bayramında toplanan derilerin maddi karşılığıyla tamamlanabiliyordu. Erbakan Hükümeti de vatandaşın özür iradesiyle kurban derisini istediği yere vermesi noktasında müdahil olmuyordu. Vatandaşlar bu uygulamadan mutluydu.
CHP, THK ismine deri toplamıştı
Ta ki başta THK olmak üzere kurban derisinin – nitekim her yıl büyük bir maddi kıymet ortaya çıkıyordu – sağladığı imkânlardan giderek mahrum kalan çevreler medyanın da provokatif yayınlarıyla muhafazakâr kısmın kurbanına göz koymuşlardı.
Bu millete yönelik bürokrasi ve medya taarruzunda Cumhuriyet Halk Partisi safını bir sefer daha yasakçılardan yana belirlemişti. THK Lideri Atilla Taçoy, kurban derilerinin toplanması için partilerin takviye verdiğini belirterek, “CHP kurban derilerinin THK’na verilmesi için çabucak tüm vilayetlerde yüzlerce partili genci görevlendirdi. CHP’li gençler konut mesken dolaşarak, Atatürk’ün kurduğu THK için kurban derisi toplayacak.” demişti.
Büyük Birlik Partisi’nden o periyotta yapılan bir açıklamada ise “THK kurban derisi paralarını alkollü balolara harcıyor. Vatandaş kurban derini ayyaşlara kaptırma!” çağırısında bulunulmuştu.
Kurban derisi MGK bildirisinde
Sonunda kurban derisi meşhur 28 Şubat Bildirisi’nin hususlarından birisi haline de gelmişti. İlgili hususta “Kurban derilerinin, mali kaynak sağlamayı amaçlayan ve kontrolden uzak rejim aleyhtarı irticacı örgüt ve kuruluşlar tarafından toplanmasına mani olunmalı, kanunla verilmiş yetki dışında kurban derisi toplattırılmamalıdır.” denilmişti.
Kararın çıkmasının akabinde İstanbul Valisi Erol Çakır, birinci kurban bayramında hem bayram öncesi hem de bayram mühletince polis güçlerini kurban kesim yerlerine yığmıştı. Tekrar o devirdeki ismiyle “kartel medyası” kurban derisi hafiyeliğine başlamış, Kurban Bayramı haricinde adak kurbanların toplandığı kimi cami, Kur’an Kursu ve yurtları haberleriyle kamu otoritelerine şikâyet etmişti. Devirde, ülkenin pek çok yerinde, kurban derisi toplama üzerinden zorlama yorumlarla kimi mahkûmiyet kararları bile çıkmıştı.
AK Parti Hükümetleri THK inhisarını kaldırdı
Vatandaşın menkul bir kıymetine zorla el koyma yani adeta elini cebine sokup parasını zorla alma manasındaki bu ceberrutluk Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002 yılında iktidara gelmesiyle evvel gerilemiş, kısa mühlet sonra da tekrarlanmaz olmuştu. Toplamayla ilgili 2013 yılında “Yardım Toplama Temel ve Yöntemleri Hakkındaki Yönetmelik”te yapılan bir değişiklikle de kurban derisi toplama sürecinde inhisar olan THK’nın bu statüsü alınmış ve isteyenin istediği yere bağış yapmasının yolu açılmıştı.
