Döviz kurunu belirleyen ülkeler ortasındaki enflasyon oranları ortasındaki farklar değerli.
Enflasyon oranı daha yüksek olan ülkenin parası konvertibilite olan başka ülkenin parası karşısında bedel kaybediyor.
Bu bedel kaybı olağanda enflasyon oranları ortasındaki farktan daha düşük oranda gerçekleşiyor.
Enflasyonu etkileyen etmenler
Bu sürecin Türkiye’de farklı gerçekleştiğini tabir eden, ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, yaşanan tabloyu şöyle açıklıyor:
Gerek 2022 yılındaki yüzde 64,27 oranındaki, gerekse 2023 birinci 4 aylık yüzde 39,59 oranındaki enflasyonun içinde; son 18 aylık süreç de yaşanan devalüasyonun, pandemi sonrasında gerçekleşen milletlerarası emtia fiyatlarındaki artışın, milletlerarası piyasadaki emtia fiyatlarının yaratmış olduğu enflasyona ek olarak ülkelerin faiz oranlarını artırması, dünyanın bütünündeki ekonomik etraftaki sert esen rüzgarların, bu rüzgarlarla Türkiye’nin yakın bir seçim ortamında yakalanması, radikal kararlar alınamaması ve sonucunda gerçekleşen fiyat davranış kalıplarındaki değişiminin kıymetli hissesi var.
Dolarizasyonun nedenleri
Demirbaş’a nazaran, 2022 yılında başlayan ABD Merkez Bankası (Fed) kaynaklı ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) kaynaklı sıkılaştırma siyasetleri Türkiye’de müddetli kur artacak algısının oluşmasına ve yüksek oranda dolarizasyona neden oldu. Tekrar tıpkı görüşe nazaran, ticari gaye dışında tasarruf saikiyle de talep edilen yabancı para çok değerlenmeye devam ediyor ve enflasyonun ana ögelerinden biri haline geliyor.
Enflasyonla dolarizasyon ortasında sıkı bağlar var.
Güçlü büyüme dolarizasyon algısının önüne geçemedi
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2023 yılı birinci çeyreğinde yüde 4 arttı. Büyümenin olumlu olması ve beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi olumlu bir durum olmasına karşın ferdî vatandaş üzerindeki dolarizasyon algısının hala önüne geçilemiyor.
Petrol ve doğalgaz fiyatları
Ayrıca 2023 yılında birinci 4 ayında milletlerarası emtia fiyatlarından bilhassa güç alanındaki petrol ve doğalgaz fiyatlarında 2022 yılı fiyat ortalamalarına önemli azalışlar mevcut.
2022 yılında 9,987 vadeli süreç kontrat pahasını gören doğalgaz, bugün prestijiyle 2,177 vadeli süreç kontrat bedelinden süreç görmekte olup bir yıllık değişimi eksi yüzde 74,46.
Ham petrolde eksi yüzde 39,54, Brent petrolde eksi yüzde 36,18 oranında bedellerinde azalış yaşandı.
Petrol fiyatları bilhassa 14 Haziran 2023 tarihinden sonra daha azalma eğilim içinde olabilir.
“Enerji ithalatı azaldı”
Demirbaş, bu datalar ışığında şu değerlendirmede bulundu:
Türkiye’nin Nisan 2023 itibariye bu güç kümesinde varlıkların ithalatı bir evvelki periyoda nazaran yaklaşık 3 milyar dolar azalmıştır. Ölçü tahminen birebirdir. Ama bedeldeki düşüş ithalat kıymetlerini de düşürmektedir. Bu formda yaklaşık 14 milyar dolar Türkiye’nin 2023 yılında tasarrufu olacaktır, 2022 yılı datalarına nazaran. Bu tasarruf, güç fiyatlarının, dış ticaret açığına baskısını kıymetli oranda azaltacaktır. Ayrıyeten endüstricinin ucuz güç kaynağı kullanmasına imkan sağlayacak ve rekabet gücünü arttıracaktır.
“Uluslararası yatırımcının ülkeye müspet bakması sağlanacak”
Özellikle 2021 yılında başlayan ve 2022 yılında azamî noktaya gelen Türkiye’nin negatif gerçek faiz; yeni Hazine ve Maliye Bakanı’nın atanmasının tesiriyle, milletlerarası emtia fiyatlarının tesiriyle, üreticilerin üretim maliyetlerindeki güç maliyetlerinin düşmesi sebebiyle maliyet enflasyonu ortamının olmaması sebebiyle, Mevcut Cumhurbaşkanlığı’nın inanç tazelemesi ve 5 yıl üzere değerli bir müddette kalıcı ekonomik siyasetleri uygulayabilecek olması sebebiyle, kararlılık ve çalışma vurgusunun ön plana alınması ile, en az noktaya indirilebilir ve milletlerarası yatırımcının ülkeye olumlu bakması tesis edilebilir.
“Ülke kredi risk puanı süratli bir formda aşağıya inecek”
Bu müspet yaklaşım büyüyen bir ülkede öncelikle menkul değer yatırımlarında yabancı yatırımcının artmasına ve sonrasında kıymetli oranda direkt yabancı sermayenin Türkiye’ye yatırım yapmasına imkan sağlayacaktır. Bu türlü bir ekonomik ortam ‘zaten hiç olmayan temerrüt olasılığı’ olmasına karşın ülke kredi risk puanını süratli bir halde aşağıya çekecektir. Türkiye için olması gereken 6 aylık kredi risk puanı 30 puandır. Bu maksada yanlışsız ekonomik adımlar gerçekleşecektir.
“Ekonomik terör”
Demirbaş, iktisat alanında alınacak yolda alanda olan emekçi, memur, çiftçi ve sanayiciye de çok iş düştüğünü belirterek, seçim sürecinde tespit ettiği bir müşahedesini lisana getirdi:
Bu süreçte tek sorun vatandaşta yer alan ‘Dolarizasyon’ algısıdır. Bu algı ile uğraş edilmelidir. Çünkü gerek 14 Mayıs 2023 gerekse 28 Mayıs 2023 tarihlerinde yapılan seçimler öncesinde insanlara dövizde yükseliş olacağı algısı yüklenmiş ve hatta basına yansıdığı üzere valizlerle beşerler İstanbul Kapalıçarşı’dan yabancı para almaya koşturmuşlardır. Bu davranış kalıbı gerçekte bir ‘Ekonomik Terör’dür. Birebir vakitte kayıtlı iktisat üzerinde soru işareti kıymetli bir mevzudur.
Demirbaş, açıklamasını “Dolarizasyon algısının ortadan kaldırılması insanların fiyatlama alışkanlıklarını da muhakkak bir seviyede tutmasına da imkan sağlayacaktır.” diyerek noktalandırdı.
