Oy verme, mevcut seçenekler ortasında bir tercih yapma, karar verme süreci olarak tanımlanıyor. Nöropolitika çalışmalarının seçmen davranışlarına odaklandığını belirten uzmanlar, hislerin karar verme sürecine tesir eden kıymetli bir faktör olduğunu tabir ediyor. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, yapılan araştırmalarda liberallerin yeniliğe ve belirsizliğe daha hassasken, muhafazakarların daha yapılandırılmış ve kalıcı bilişsel özelliklere sahip olduğunun ortaya konduğunu söyledi. Çebi, zelzele ya da terör saldırısı üzere büyük toplumsal travmaların seçmen davranışına yansıdığını ve mevcut hükümete yaklaşma ya da uzaklaşma tarafında eğilimlerin ortaya çıkabildiğine dikkat çekti.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji (İngilizce) Kısım Lideri Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, seçmen davranışlarını etkileyen faktörlerle ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Oy vermek bir karar verme sürecidir
Oy vermenin önümüzdeki seçenekler ortasında bir seçim yapmak yani karar verme süreci olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Oy verme bir akıl yürütme sürecidir. Biz psikologlar biliyoruz ki karar verme, çok iştirakli bir beyin aktivitesi gerektiren, üst seviye ve karmaşık bir bilişsel fonksiyondur. Mümkün yarar ve zararın hesaplanması, bir evvelki kararın sonucunu hafızada tutabilme ve bu sonuçlar doğrultusunda karar verme stratejilerini başarılı bir halde düzenleme hüneri gerektiriyor.” dedi.
İnsan davranışının hislerle kontağı var
Duygular dahil edilmeden düşünüldüğünde zihnin bir bilgisayar üzere çalışması ve elimizdeki bilgilerle tüm avantaj ve dezavantajları hesaplayan kusursuz bir süreç yapması gerektiğini vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Halbuki insan davranışını hislerden bağımsız düşünmek mümkün değil. Her ne kadar bin yıldan fazla bir vakit boyunca düşünürler akıl ve hissin birbirinden başka olduğunu ve tesirli karar verme davranışının fakat rasyonel niyetle mümkün olduğunu söz etmiş olsalar da, 18’nci yüzyıl itibariyle psikoloji ve nörobilimin gelişmesiyle, emosyonların yani basitçe hislerin karar verme sürecine tesir eden kıymetli bir faktör olduğu anlaşılmaya başlamış.” diye konuştu.
Nöropolitika çalışmaları seçmen davranışına odaklanıyor
Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, siyasal nörobilim yahut nöropolitika olarak tanımlanan alanın siyaset hakkında nasıl karar verdiğimize dair anlayışımızı geliştirmek için beyin yapısıyla fonksiyonu hakkındaki nörobilimsel tekniklerin ve teorilerin kullanımına odaklandığını söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu alan, kişisel insan psikolojisi ile politik davranış ortasındaki etkileşime odaklanan politik psikoloji ile yakından ilişkili. Politik nörobilim alanında çalışan araştırmacılar, EEG MRI ve fMRI üzere toplumsal ve bilişsel sinirbilimde yaygın olarak kullanılan metodolojik yaklaşımları kullanıyorlar. Seçmen davranışıyla ilgili çalışmaların birden fazla da ABD’de gerçekleştirilmiş. Bu çalışmalarda da çoğunlukla liberaller ile konservatifler yani muhafazakarları karşılaştırmışlar. Karar verirken liberaller yeniliğe ve belirsizliğe daha hassasken, muhafazakarların daha yapılandırılmış ve kalıcı bilişsel özelliklere sahip olduğu gösterilmiş. 2011’de yapılan bir çalışmada muhafazakarların karar verirken limbik sistemde yer alan sağ amigdalanın tesirinde olduğunu ortaya koymuş. Buna karşılık liberallerin karar verme süreçlerinde daha çok bilgi, araştırma ve uzman görüşlerini dikkate aldıkları belirtilmiş. Liberaller risk alırken sol insula kıymetli ölçüde etkin olurken muhafazakârlarda sağ amigdalanın kıymetli ölçüde aktivite gösterdiği ortaya çıktı.”
Amigdala dehşet merkezi olarak biliniyor
Nörogörüntüleme çalışmalarının amigdaladaki daha büyük gri unsur hacminin mevcut hiyerarşik toplumsal yapıya takviye ile bağlı olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Büyük amigdala hacmine sahip şahısların toplumsal protestolara katılmaya pek de istekli olmadıkları görülmüş. Amigdala yıllardan beridir beynin dehşet merkezi olarak biliniyor. Hatta hayvanlar üzerindeki deneylerde amigdala bölgesine hasar verildiğinde dehşet koşullanması oluşturulamazsa ya da bu kısımdaki hücreler bir halde ziyan gördüğünde bireylerde de dehşet duygusu oluşmayacağı tespit edildi. Elbette amigdala için yalnızca dehşet ve öfke üzere hislerde aktive olur denilemez lakin bu hislere karşılık veren hücre paketleri amigdalada çok ağır görülüyor. Yeni fMRI çalışmaları, olumlu hislerde da amigdala aktivasyonunun varlığını gösteriyor.” dedi.
Liberaller bilişsel çatışmalarla daha rahat başa çıkıyor
Beynimizde anterior singulat korteks (ACC) ismi verilen bilişsel denetim, emosyon regülasyonu, rahatsız durumlarla başa çıkabilme, öz kıymetlendirme üzere fonksiyonlardan sorumlu, ilkel tabir edebileceğimiz bir kortikal alanın mevcut olduğunu kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Daha gelişmiş bir ACC, liberallerin belgisiz, yeni yahut çelişkili bilgi yahut durumlarla daha rahat başa çıkmasına imkan tanıyor. Liberallerin daha gelişmiş bir ACC’si olması amigdaladan gelen yüksek his aktivitesini düzenleyip azaltarak bu bilişsel uyumsuzluğu da azaltıyor. Tercih edilecek adayların yüzünün görülmesi, beynimizdeki ödül ve motivasyon ağlarının en temel alanlarından biri olan ventral striatumda artmış aktivasyon ile ilişkilendirilmiş. Bu da demek oluyor ki, tercih edilen adayları görmek, bir biçimde ödüllendirici tesir yaratıyor.” tabirlerini kullandı.
Toplumsal travmalar seçmen davranışını etkileyebilir
Deprem ya da terör saldırısı üzere büyük toplumsal travmaların bireylerde endişe hissini işleyen beyin bölgelerini etkilediğini ve bu durumun da seçmen davranışına yansıdığına dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu davranış, mevcut hükümete yaklaşma tarafında de mevcut hükümetten uzaklaşma tarafında de gerçekleşebilir. Bireyler, hissettikleri endişe hissinin sorumluluğunu hükümetin dışındaki faktörlere yüklerlerse, mevcut idareye hakikat bir oy artışı olabilir. Şayet yaşanan travmayı mevcut idareyle ilişkilendirirlerse bu sefer de muhalefete yanlışsız bir kayma yaşanabilir. Sonuç olarak tüm bu çalışma sonuçlarını değerlendirdiğimizde aslında şunu anlıyoruz ki, politik karar verme süreçlerinde; beynin his ve afekti sürece (amigdala, insula), çatışmayı çözme ve duyguyu bilişle bütünleştirme (insula, anterior singulat korteks),daha üst seviye bilişsel işlemleme (prefrontal korteks) ve ödül işlemede (ventral striatum) rol alan pek çok bölgesinin dahil olduğu geniş bir nöral ağ iştiraki var. Demek ki politik davranışları daha uygun çözebilmek için, rasyonel niyetin yanında duygusal ve motivasyonel süreçleri de göz önünde bulundurmamız gerekiyor.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
