Türkiye’nin çağdaş dervişi, Nurettin Topçu…
Paris Sorbonne Üniversitesi’nde ideoloji doktorası veren birinci Türk olan fikir adamının, 10 Temmuz mevt yıl dönümü.
İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nce Topçu için anma merasimi düzenlenecek.
Nurettin Topçu anlatılacak
Anadolu coğrafyasında yaşayan herkesi merkeze koyan usta müellif, 10 Temmuz Pazartesi günü kabri başında anılacak.
Cumhuriyet periyodu Türkiyesi’nin kalbi ve ruhu olarak tanımlanan Topçu’yu, Prof. Dr. İsmail Kara anlatacak.
Program, Gülhane Alay Köşkü’nde gerçekleştirilecek.
Hayatı…
Baba tarafından Erzurumlu Topçuzadeler mensubu olan Nurettin Topçu, 1909’da İstanbul Süleymaniye’de dünyaya geldi.
Topçu’nun Erzurum’da iken hayvancılık ve tahıl işleriyle uğraşan babası Ahmet Efendi, aileden İstanbul’a birinci yerleşen kişi oldu ve Çemberlitaş’ta kasap dükkanı işletti.
Kimlikteki ismi Osman Nuri olan ve İstanbul’un tarihi semtlerinde yetişen Nurettin Topçu, altı yaşında Bezmialem Valide Sultan Mektebi’nin ana kısmına yazıldı.
Sonrasında Büyük Reşit Paşa Numune Mektebi’ne verilen Topçu, burayı birincilikle tamamladı.
Topçu, o periyotlarda küçük bir sandıkta kitap ve gazeteler biriktirirken, öğretmeni Nafiz Beyefendi sayesinde Mehmet Akif Ersoy sevgisi ve hayranlığı kazandı.
Sorbon’da ideoloji doktorası veren birinci Türk
Bir müddet Vefa Lisesi’nde okuyan ve 1928’de İstanbul Lisesi’ni bitiren Topçu, birebir yıl Fransa’ya gitti ve hem Fransızca öğrenmek hem fark derslerini tamamlamak için Aix Lisesi’ne başladı.
Buradan mezun olduktan sonra Strazburg Üniversitesi’ne geçerek ideoloji tahsili gören Topçu, ideoloji, ahlak, psikoloji, sanat ideolojisi, tarih, mantık, sosyoloji, arkeoloji alanlarında eğitim aldı.
Felsefe doktorasını 1934’te Sorbonne Üniversitesi’nde veren Topçu, Türkler ortasında ahlak üzerinde çalışan birinci öğrenci ve Sorbon’da ideoloji doktorası veren birinci Türk oldu.
Cumhuriyet tarihinin kıymetli fikir adamlarından biri olan Topçu’nun Fransa’da altı yıl boyunca süren eğitiminin sonucunda verdiği doktora tezi “İsyan Ahlakı” ismiyle Türkçe’ye çevrildi.
Topçu, Fransa’da 1934’te, Türkiye’de ise 1990’da Kültür ve Turizm Bakanlığınca yayınlanan başarılı çalışmasından ötürü üniversiteden altın saat, Amerika ve Kuzey Amerika’ya seyahat üzere mükafatlar almaya hak kazansa da bu mükafatların hiçbirini kabul etmedi.
40 yıl öğretmenlik yaptı
Ödüllerin yerine üniversitenin giriş ve çıkış kulelerinde 24 saat Türk bayrağının asılmasını isteyen Topçu’nun bu isteği üniversite idaresi tarafından yerine getirildi.
Avrupa’daki hayatı okul, konut, kütüphane ortasında geçen Topçu, bu sırada Sosyoloji Cemiyeti’ne girerek, derneğin yayın organında felsefi yazılar yayınladı.
Yunus Emre ve Mevlana Celaleddin Rumi’nin niyetlerinden de etkilenen Topçu, Sorbon’da başladığı Bergson üzerine çalışmasıyla doçent unvanı almasına ve İstanbul Üniversitesi’nde iki yıl hareketsiz doçent olarak çalışmasına karşın kendisine üniversitede takım verilmedi.
Düşünsel ve kültürel alanda çalışmalarının bir kısmını, kuruluşuna da katıldığı Türk Kültür Ocağı, Türk Milliyetçiler Derneği, Milliyetçiler Derneği ve Anadolu Fikir Derneği’nde sürdüren Topçu, Türkiye’ye döndükten sonra Galatasaray Lisesi başta olmak üzere farklı liselerde öğretmenlik misyonu yürüttü.
Toplam 40 yıl boyunca öğretmenlik yapan Topçu, 1960 ihtilaline kadar Robert Koleji’nde tarih, İstanbul İmam Hatip Okulu’nda psikoloji, ideoloji ve dinler tarihi dersleri verdi.
“Hareket” dergisi
Topçu, vatani vazifesini 6 Mayıs 1936-31 Ekim 1937’de levazım asteğmeni olarak, İstanbul Hasköy’de yerine getirirken, TBMM’nin birinci periyot muhalif milletvekillerinden tıpkı vakitte aile dostları Hüseyin Avni Ulaş’ın kızı Fethiye Hanım’la kısa süren bir evlilik yaptı.
Çocukluk arkadaşı Sırrı Tüzeer vasıtasıyla Nakşi piri Abdülaziz Bekkine Efendi ve Nakşi Hasib Efendi ile tanışan ve Abdülaziz Efendi’ye intisab eden Nurettin Topçu, niyet dünyasına yeni bir taraf veren pirinin vefatından duyduğu büyük acı ve uğradığı yıkımı, “Taşralı” kitabındaki “Yıldırım’ın Huzurunda” başlıklı yazısıyla anlattı.
Topçu, Celal Ökten’den de İslami ilimler istikametinden faydalandı ve daha sonra İmam Hatip okullarının kuruluşunda programların hazırlanmasında Celal Hoca ile mesai arkadaşlığı yaptı.
Hareket ideolojisinden esinlenerek 1939’da “Hareket” mecmuasını çıkarmaya başlayan Topçu, bir ekol oluşturdu ve hareket ideolojisini Türk okurlarına tanıttı.
Topçu, eğitim ve öğretime katkısını öğretmenlikte bırakmayıp ideoloji, sosyoloji, psikoloji, mantık ve ahlak dersleri için ders kitapları da yazdı.
“Anadoluculuk” fikir hareketi
Usta muharrir, Anadolu coğrafyasında yaşayan herkesi merkeze koyan “Anadoluculuk” fikir hareketini savundu, kadim İslam ve Türk tarihini, tasavvufu ve çağdaş periyottaki sosyolojik gerçekliği yapıtlarında de analiz etti.
Aynı vakitte Anadolu toprağına ve Türk tarihine sıkı sıkıya bağlı bir milliyetçilik anlayışı geliştiren Topçu, milliyetçiliğin “devirlerin tahakküm sermayesi olan siyasi hezeyanlardan sıyrılması” gerektiğini savunurken, “Hareket, Allah’la insanın terkibidir” kelamını ölçü alarak eğitimden iktisada, ahlaktan siyasete, ideolojiden bilime, insanı ilgilendiren her alanda yazılar yazdı.
Nurettin Topçu, 1960 ihtilalinin akabinde Ali Fuat Başgil’le birlikte Adalet Partisi’nin kuruluş çalışmalarına katılıp 1961 seçimlerinde Konya’dan aday gösterildiyse de cumhurbaşkanlığı seçimi esnasında Başgil’e gösterilen muameleye karşı ve Süleyman Demirel’in parti başkanlığına getirilmesinin akabinde bu etrafla münasebetini kesti.
İstanbul Erkek Lisesi’nden 1974’te emekliye ayrılan ve kanılarını sergilediği “Hareket” mecmuasını 1975’e kadar aralıklarla yayınlatan Topçu, “Çalgıcılar” başlıklı yazısıyla sürüldüğü Denizli’de Said Nursi ile tanıştı ve onun tüm mahkemelerini takip etti.
Medeniyet ve isyanı
Topçu, medeniyeti “İnsanlığın muayyen tarihi bölümlerinde bir zümre cemiyetin benimsediği vasıtalarla çalışarak ortaya koyduğu ve yaşattığı teknik yapıtların ve yaşayış formlarının bütünü”, kültürü ise “Bir cemiyetin kendi tarihi içinde meydana getirdiği bedel kararlarının bütünü” olarak tanımladı.
“İsyan”ı da “İnsanı Allah’a götürecek yolları tıkayan her şeye başkaldırı” olarak tanımlayan Topçu, Batıcılığın ve Batılılaşma gayretlerinin taklitten öteye gidemeyişinin nedenini kültür ile medeniyetin birbirine karıştırılmasında gördü.
“Hareket”, “irade” ve “isyan” Topçu’nun fikir dünyasının temel kavramlarını oluştururken Cumhuriyet periyodu Türk felsefecileri ve aydınları ortasında ahlak konusunda en çok metin kaleme alan ve bu alandaki vurgularını bütün hayatı boyunca ısrarla sürdüren yeniden Topçu oldu.
Nurettin Topçu, birinci yazılarından itibaren bütünlüğü olan çok taraflı bir fikir uğraşı yürüttü, bir taraftan da Osmanlı-Cumhuriyet çağdaşlaşmasını hesaba katıp onu aşmayı hedefleyerek tenkitçi bir bakış açısıyla “yeni bir insan”, “millet”, “devlet modeli” keşif ve inşa etmeye çalıştı.
Geride birçok eser bıraktı
Nizam Ahmed imzasıyla da şiirler yayınlayan ve 1975 nisanında pankreas kanserine yakalandıktan sonra tıpkı yıl 10 Temmuz’da vefat eden Topçu, İstanbul’un Fatih ilçesindeki Kozlu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Deneme, inceleme, hikaye, roman, çeviri ve ders kitapları kaleme alan Topçu, gerisinde “İsyan Ahlakı”, “Yarınki Türkiye”, “İslam ve İnsan”, “Ahlak Nizamı”, “Ahlak”, “Devlet ve Demokrasi”, “Mevlana ve Tasavvuf”, “Kültür ve Medeniyet”, “Türkiye’nin Maarif Davası”, “Taşralı”, “Bergson”, “Mehmet Akif”, “Büyük Fetih” üzere birçok eser bıraktı.
