Bu görüntüyü izlemek için lütfen JavaScript’i aktifleştirin
Şanlıurfa Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim kolunda yüksek lisans yapan Veysel Sonay, saha çalışmaları sırasında Elazığ’ın Karakoçan ilçesinin Sarıcan beldesinde rastladığı çiçeğin başka çeşitlerden farklı olduğunu gördü.
Bunun üzerine Sonay örneği, bitkiseverlerin yer aldığı bir toplumsal medya kümesinde paylaştı.
Bilimsel çalışma başlatıldı
Fotoğrafları gören Ege Üniversitesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, bu bitkinin yeni bir zıt lale tipi olabileceği konusunda Veysel Sonay’la irtibata geçti.
Bu süreçte Türkiye’de aksi lale uzmanı olan Aksaray Üniversitesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehtap Tekşen’e danışılarak, bilimsel çalışma başlatıldı.
Ters lalenin yeni bir çeşidi…
Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Prof. Dr. Hasan Akan’ın da dahil olduğu çalışmada üç üniversite akademisyenleri bitki üzerine ayrıntılı çalışmalar yaptıktan sonra Karakoçan’ın Sarıcan beldesinde keşfedilen bu karşıt lalenin yeni bir çeşit olduğu sonucuna vardı.
İran ve Yunanistan’daki ile karşılaştırıldı
Akademisyenler tarafından yazılan bilimsel makalede yeni çeşit, çiçek benzerliğinden ötürü, Erzurum, Kars ve Ağrı vilayetlerinde yayılış gösteren Fritillaria michailovskyi (sarı dudak), İran’da yayılış gösteren Fritillaria reuteri ve Yunanistan’da yayılış gösteren Fritillaria rhodocanakis ile karşılaştırıldı.
Çalışmalar sonucunda yeni çeşidin başka çeşitlerden çiçek iç organları, meyve yapısı ve yapraklarının yapısı ile farklılıklar gösterdiği belirtilerek, makalesi Taksonomik Botanik topluluğunun kıymetli bilimsel mecmualarından olan Finlandiya merkezli ‘Nordic Journal Of Botany’ dergisinde Haziran 2023 tarihinde yayınlandı.
Dünya üzerinde 170 civarında tipi var
Çalışmayı yürüten akademisyenlerden Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Botanik Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, şunları söyledi:
Ülkemiz aksi laleler manasında çok değerli bir pozisyondadır. Karşıt lalelerde dünyada 170 civarında çeşit mevcuttur. Üç kıymetli çeşitlilik merkezi vardır. Bunlardan biri Kaliforniya’dır. Kaliforniya’da yaklaşık 21 tıp vardır. İkinci çeşitlilik merkezi olan Çin’de 24 lale tipi vardır. Türkiye’nin ve Yunanistan’ın bulunduğu Asya’nın uç kısmı olan üçüncü çeşitlilik merkezinde, bu bitkiyle bir arada 49 aykırı lale tipi oldu. Dünyadaki en fazla karşıt lale cinsini barındıran ülke pozisyonundayız. Endemik sayısı bakımından da çok kıymetli bir noktadayız. 49 bitkiden 26 tanesi endemiktir. Endemizm oranına baktığımızda yüzde 53 olduğunu görüyoruz.
“Sarı renkte, boynu bükük”
‘Karakoçan lalesi’ nin daha çok erken baharda görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Yıldırım, şöyle devam etti:
Bunlar soğanlı yumrulu bitkilerdir. Çiçeklerinin epey zarafetli bir manzarası vardır. Kahverengi kırmızımsı bir doku üzerine uç kısımları sarı renkte olan boynu bükük, aksi bir lale biçimindedir. Hakkari, Van tarafında yayılış gösteren ‘Ağlayan gelin’ olarak bilinen bir bitkimizin yakın akrabasıdır. Bu bitkinin bilhassa süs bitkisi potansiyeli epey yüksektir. Bilhassa yurt dışında da birçok bitki toplayıcısının bu manada gözü ülkemizin üzerindedir zira sahiden de bu tipler yurt dışına kaçırılan bitkilerin başında geliyor. Bu manada da dikkatli olmak gerekiyor. Ülkemizde dünyadaki pozisyonu açısından en fazla aykırı lale tipini içermesi nedeniyle göz önünde olan bir ülke. Yaklaşık 25-30 santim uzunluğuna kadar boylanabilen ince, uzun yapraklara sahip olan bir bitkidir.
