29 Ekim 1923’te ilan edilen ve yüzüncü yaşını kutladığımız Cumhuriyet’in en ağır yılı kuşkusuz birinci yılıdır. Yıllarca süren savaşlardan, salgın hastalıklardan, geçim badiresinden yorgun düşmüş bir halk…
Siyasi tartışmalar, ekonomik problemler, nüfus mübadelesi, idari yapıdan eğitime, yargı sisteminden belediyelere kadar her alanda yapılan yenilikler, Anayasa’nın kabulü, halifeliğin kaldırılması, laiklik tarafında yapılan esaslı değişimler ve ülkenin yine inşa edilmesi…
Tüm bunlar olurken bir yandan da günlük ömür yeni kitapların yayınlanması, sinemalarda gösterilen sinemalar, tiyatro oyunları, konserler ve spor müsabakalarıyla devam eder. Bütün zorluklara rağmen umut daima vardır, bayramlar da kutlanır, Hıdırellez’de mesire alanlarına da gidilir, balo salonlarında dans da edilir.
Cumhuriyet’in birinci yılında, muhalif seslerin yanı sıra, Meclis’te mebusların, Gazi Paşa’yı karşılayan halkın, grevlerde çalışanların, genel afla salınan mahkûmların, valiliğe şikâyete giden bayan ve çocukların, kısaca her kısımdan halkın ortak sloganı şudur: “Yaşasın Cumhuriyet!”
Kronolojik sırayla hazırlandı
Bu görkemli periyodun belirli başlı siyasi ve ekonomik gelişmelerinin yanı sıra bütün bu detayları da okura yansıtmayı amaçlayan “Cumhuriyet’in Birinci Yılı” standı, Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlanan birebir isimli kitaptan yola çıkılarak hazırlandı.
O yıllarda çıkan gazete ve mecmuaların titiz bir taraması yapılarak Banu İşlet, Binnur Mörel Büyükertan ve Eser Demirkan tarafından hazırlanan Cumhuriyet’in Birinci Yılı kitabında Cumhuriyet’in kurulduğu yıl yaşanan olaylar kronolojik bir sırayla sunuldu.
Siyasi ve toplumsal anlar
Cumhuriyet’in birinci yılları ekseriyetle yaşanan kıymetli siyasi ve toplumsal anlarla anlatılır. Hayatın günlük akışında yaşanan farklı olaylar ise nispeten daha az bilinir. 29 Ekim 1923 – 29 Ekim 1924 ortasındaki o günlerde Türkiye’de neler oluyor, toplum nasıl yaşıyor, neler konuşuyor, neler seyrediyor, nasıl eğleniyordu?
Yaşanan değişik anlar ve belgeler
“Cumhuriyet’in Birinci Yılı” standı, bu soruları yaşanan farklı anların dokümanları eşliğinde cevaplıyor. Cumhuriyet’in ilanı ve birinci yılı kutlamaları, Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin kazanıldığı Dumlupınar’da 30 Ağustos 1924’te yapılan büyük merasim ve 5-6 Ekim 1924’te İstanbul’un Kurtuluşu’nun birinci yıl kutlamaları standın merkezine yerleştirdi.
Sergi, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci yılını gazete ve mecmua sayfalarında yer alan enteresan olayların görsel evraklarıyla izleyicisine tekrar yaşatmayı hedefliyor. Bu örnekler, basının o günkü haber lisanı, sayfa nizamı, grafik anlatımı hakkında da bilgi veriyor.
Zengin içerikler
Bir yıl içinde yaşanan günlük hayatın eğlenceli ve renkli enstantaneleri kültür sanat, spor ve cümbüş alanlarından seçilen fotoğraflar, karikatürler, reklam ve belgesel sinemalardan kesitlerle sergileniyor. Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın yaptığı yurt seyahatleri, ülkenin tekrar inşası için başlatılan ataklar de bu birinci yılın anlatısı içinde yer alıyor.
Küratörlüğünü Cengiz Kahraman’ın, stant dizaynını ise Yeşim Demir Pröhl’ün yaptığı “Cumhuriyet’in Birinci Yılı” standı, 16 Haziran – 3 Eylül 2023 tarihleri ortasında Yapı Kredi Kültür Sanat’ta görülebilir.
