Güneş ışınlarının yaklaşık yüzde 80’ini yansıtarak dünyanın çok ısınmasını engelleyen Kuzey Kutbu’ndaki buzul varlığı, 1970’lerden bugüne neredeyse yarı yarıya azalmış durumda…
Bu buzullar her kış artıyor lakin araştırmacılar, Kuzey Kutbu’nun, her 10 yılda, buzul varlığının yüzde 13’ünü kaybettiği ve Kuzey Buz Denizi’nde 2050’ye kadar yaz mevsiminde buzulların yok olabileceği ikazında bulunuyor.
Aşırı hava olayları…
Benzer bir tablo Antarktika buzullarında da gözlemleniyor.
Kıtadan, 1992’den günümüze kadar alınan uydu imgeleri, dev buzulların yılda 7 metre yükseklik kaybına uğradığını ve okyanuslara her yıl 120 ile 140 milyar ton buzun karıştığını gösteriyor.
İklim değişikliğinin tesiriyle kutup buzullarındaki erime dünya denizlerini ve okyanusları etkilerken, deniz düzeylerinde yükselmenin yanı sıra çok hava olaylarına da neden oluyor.
Denizlerdeki ısı ölçüsü arttı
Kutup buzullarındaki erimenin Türkiye’yi çevreleyen denizlere tesirleri hakkında konuşan Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Şükrü Turan Beşiktepe, buzullardaki erimeyle birlikte okyanustaki su hacminin ve tüm denizlerdeki ısı ölçüsünün arttığını söyledi.
Beşiktepe, şunları söyledi:
Yapılan ölçümlerde bizim denizlerimizde yılda 4 milimetre deniz düzeyinin yükseldiğini görüyoruz. Bu çok küçük bir yükselme olarak gözükebilir ancak on yılda 4 santimetreye, yüz yılda da 40 santimetreye karşılık gelir. Denizlerde bir ısınma var, ısınan su genişler ve su düzeyi yükseliyor, bunun toplamı yıldaki 4 milimetre artışın üstüne binmeye başlayacak ve deniz düzeyindeki bu yükselme daha da fazlalaşacak. Bizim kıyı bölgelerimizdeki deniz düzeylerinde artışı net olarak gözleyeceğiz, önümüzdeki 20 yıl içerisinde bunun ıstıraplarını yaşamaya başlayacağız.
Kirlilik de çoğalabilir
Karadeniz’deki sıcaklık değişimiyle birlikte üstteki 100 metrelik katmanda önemli değişimler gözlemlemeye başladıklarını, daha evvel oluşan soğuk suların artık oluşmadığını vurgulayan Beşiktepe, bu durumun üstteki deniz ömrünü daha fazla etkileyeceğini kaydetti.
Akdeniz ve Ege’de ise aşağıya çöken suların ısınma nedeniyle artık çökemeyeceğini ve bunun, akıntı yapısında önemli değişiklikler getireceğini anlatan Beşiktepe, “Derin suların oluşmaması, kıyılardaki suların sık yenilenmemesine ve kirliliğin artmasına neden olabilir.” dedi.
Marmara’da durum daha ciddi
Beşiktepe, Marmara Denizi için de şu değerlendirmelerde bulundu:
Marmara daha kapalı bir havza olduğu için Karadeniz’den 0,1 ile 0,5 derece daha fazla ısınıyor. Akdeniz’den gelen Marmara’nın alt suları kış aylarında 10-12 dereceye kadar düşüyor lakin gelen su ısındıkça derinliklere çökememeye başladı, taban suları yenilenemiyor ve önemli bir oksijen kahrı oluşuyor. İklim değişikliğinin Marmara’ya tesiri öbür denizlere nazaran daha fazla olacak.
Kıyıdaki altyapılar dolacak
Kıyı kentlerindeki altyapıların, kanalizasyon sistemlerinin, sanayi tesislerinin soğutma suyu sistemlerinin ve deniz nakliyatının, deniz düzeyindeki artış göz önünde bulundurulmadan yapıldığına dikkati çeken Beşiktepe, 30-35 santimetrelik bir su yükselmesinin altyapının tıkanmasına neden olabileceğini, 50 yıl sonra kıyıdaki altyapıların büyük ölçüde deniz suyuyla dolacağını söz etti.
Sel felaketleri
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Fakültesi Etraf Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güçlü İnsel, kentlerin altyapılarının 50-100 yılda bir olan büyük sellerin akışlarına nazaran tasarlandığını fakat günümüzde bu mühletlerin çok daha kısaldığını belirterek “Büyük seller 10-20 yılda bir olmaya başladı, tasarım gitmiyor artık. İklim değişikliği, su yükselmesinden daha çok anlık su felaketleri yaşatmasından ötürü kapasitelerin çok kısa müddette dolmasına neden oluyor.” dedi.
‘Tesis ve kanalizasyonlar daha güçlü olmalı’
Arıtma tesisleri ve kanalizasyon altyapılarının daha güçlü yapılması gerektiğini belirten İnsel, şu değerlendirmelerde bulundu:
Altyapılar, denize deşarj sistemleri, atık su toplama sistemleri su düzeyine nazaran tasarlanır. Bu kanalizasyon sistemlerinin suyla etkileşimi olacak. Deniz ya da yeraltı suyunun yükselmesiyle bu sistemlere giriş olacağı için kapasitenin yetmemesi durumu kelam konusu olur. Bu durum su düzeyine bağlı olarak bölgesel olarak değişiklik gösterebilir. Su kaynakları manasında nasıl olacak? Atık suların uzaklaştırılması, arıtılması ve deşarj edilmesi manasında nasıl olacak? Bu manada mevcut duruma nazaran altyapı tesislerinin irdelenmesi gerekiyor.
“Dünya çapında hava modellerini bozuyor
Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Kimya-Metalurji Fakültesi Biyomühendislik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Didem Balkanlı Özçimen ise global ısınmanın hem atmosferin hem de okyanus sularının sıcaklıklarının artmasını tetikleyerek buzulların her zamankinden daha süratli erimesine neden olduğunu bildirdi.
Buzulların hami bir örtü vazifesi gördüğünü ve çok ısıyı atmosfere yansıttığını hatırlatan Özçimen, “Kutuplardaki buzullar dünya iklim sisteminin, deniz düzeyi ve sıcaklığının, okyanus akıntılarının, tatlı su kaynaklarının, tüm hayat alanlarının korunmasında, dengelenmesinde değerli rol oynuyor. Buzullar eridikçe ve okyanuslar ısındıkça, okyanus akıntıları dünya çapında hava modellerini bozuyor.” diye konuştu.
Buzullar neden süratle eriyor?
Antarktika Yarımadası’ndaki dikkat alımlı ısınma eğiliminin, ekosistem ve kriyosfer süreçlerinde birtakım değişikliklere neden olduğuna ve son yıllarda büyük buz kütle kayıpları meydana geldiğine değinen Özçimen, gözlemlenen bir başka tesirin ise kar örtüsü yüzeylerinde meydana gelen alg patlamaları olduğunu, hem global ısınmanın hem de alg patlamalarının buzulların erime sürecini hızlandırdığını aktardı.
